توهین به فرهنگستان ایران؛ میراث تلخ نقد ناموجه و امید به هم‌افزایی
نمونه‌ای از توهین‌ها به فرهنگستان ایران
پیشینه فرهنگستان و واکنش‌ها
فرهنگستان زبان و ادب فارسی از نخستین روزهای تأسیس خود (۱۳۱۴) با هدف سامان‌دهی و غنابخشی زبان فارسی پدید آمد. بسیاری از واژه‌های تازه‌سازی‌شده آن دوره، مانند «دانشکده»، «شهرداری» و «دامپزشک»، امروز به‌قدری جاافتاده‌اند که کمتر کسی می‌داند طرح اصلیِ آنها به‌دست فرهنگستان ایران بوده است. با این حال، در همان اوایل کار، توهین به فرهنگستان ایران از سوی برخی نویسندگان و فعالان فرهنگی رواج داشت و به‌جای نقد سازنده، با طعنه و مسخره‌سازی روبه‌رو شد.
نمونه‌هایی از توهین به فرهنگستان ایران در دهه ۱۳۱۰
در کانال رسمی گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به اشعاری اشاره شده است که مخالفان در مطبوعات خارجی و داخلی می‌سرودند:
- به‌کارگیری القاب نیش‌دار برای واژه‌های مصوب مانند «انبازی» (پیشنهاد فرهنگستان برای «شرکت») و «نشست» (معادل «جلسه»)
- دستور ممنوعیت اجباری این واژه‌ها از طرف دفتر مخصوص حکومت رضا شاه
این رویکرد نه‌تنها بستر گفت‌وگوی علمی را تخریب کرد، بلکه باعث شد فرهنگستان برای سال‌ها در حصار بی‌اعتمادی و مقاومت غیرمنطقی گرفتار بماند.
پیامدهای تداوم توهین به فرهنگستان ایران
ادامه روند توهین به فرهنگستان ایران پیامدهای زیر را در برداشته است:
- کندی فرآیند فرهنگ‌سازی زبانی و فاصله گرفتن نخبگان از همکاری با فرهنگستان
- کاهش اعتبار مصوبات و سردرگمی مردم در تمییز واژه‌های رسمی و عامیانه
هرچند برخی مخالفان نقدهای مفیدی داشتند، اما نقد باید بر مبنای پیشنهاد اصلاحی و هم‌افزایی علمی شکل بگیرد.
راهکارها برای همگرایی
برای عبور از فضای خصومت‌آمیز و تقویت جایگاه فرهنگستان ایران کافی است:
- ایجاد کارگاه‌های مشترک بین فرهنگستان، دانشگاه‌ها و حوزه‌های نشر برای بازبینی واژه‌های مصوب
- راه‌اندازی پلتفرم شفاف دریافت پیشنهادات مردمی و نخبگانی درباره اصلاح واژه‌ها
با این شیوه، نه‌تنها از توهین به فرهنگستان ایران کاسته می‌شود، بلکه می‌توان آینده زبان فارسی را بر پایه مشارکت و اجماع فرهیختگان رقم زد.
نیما مهدوی، یکی از خبرنگاران پرتلاش و خوش‌فکر تیم خبری است که با نگاهی تازه به مسائل، به پوشش رویدادهای روز می‌پردازد. او با تخصص در حوزه‌های فرهنگی و هنری، همواره سعی دارد تا با گزارش‌های جذاب و تحلیل‌های خلاقانه، ابعاد پنهان یک خبر را به مخاطبان نشان دهد.
