هشدار روانپزشکان درباره خطر بروز اختلالات روانی ناشی از تعامل با هوش مصنوعی
نتایج یک تحقیق جدید بین‌المللی حاکی از آن است که استفاده ناآگاهانه و مداوم از هوش مصنوعی، به‌ویژه چت‌بات‌ها و مدل‌های زبانی بزرگ، می‌تواند زمینه‌ساز بروز نوعی روان‌پریشی و اختلالات روانی نوظهور در کاربران شود. پژوهشگران هشدار داده‌اند که این ارتباط ممکن است مسیر تازه‌ای از آسیب‌های ذهنی را رقم بزند که هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند.
مطابق گزارش منتشرشده، این مدل‌های زبانی که عمدتاً بر پایه شبکه‌های عصبی و الگوریتم‌های آماری بنا شده‌اند، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که با جذب کاربر و افزایش تعامل انسانی، تدریجاً منجر به وابستگی عاطفی یا ادراکی می‌شوند. به‌نظر می‌رسد برخی کاربران به‌طور ناآگاهانه هوش مصنوعی را به‌عنوان موجودی با شعور، روح یا حتی توانایی عشق ورزیدن تلقی می‌کنند؛ رویکردی که ریشه در انسان‌انگاری این فناوری دارد.
محققان در این مطالعه که توسط ۱۲ پژوهشگر از چند کشور انجام شده، سه نوع اختلال روانی جدید را معرفی کرده‌اند:
- توهم ماموریت رهایی‌بخش: تصور کشف حقایق نهان هستی با کمک هوش مصنوعی.
- شبیه‌سازی خدایی در هوش مصنوعی: باور به الهی بودن چت‌بات‌ها یا تشخیص شعور مستقل در آن‌ها.
- وابستگی احساسی بر مبنای ارتباط دیجیتال: تفسیر پاسخ‌های چت‌بات به‌عنوان عشق واقعی و عمیق.
این روند در اغلب موارد از تعامل‌های ساده روزمره شروع می‌شود و به مرور، سؤالات فلسفی یا احساسی جایگزین محتوای اولیه شده و مسیر وابستگی عمیق ذهنی را هموار می‌کند. به‌ویژه برای افرادی که پیش‌زمینه اختلال روانی دارند یا درگیر مشکلات ذهنی هستند، خطر شکل‌گیری این توهمات جدی‌تر است.
مطالعه مذکور تصریح می‌کند که مدل‌های هوش مصنوعی توانایی تمایز میان باورهای خیالی و ابراز خلاقانه یا معنوی را ندارند و این مسئله می‌تواند به بروز خطاهای شناختی در کاربران منجر شود. نویسندگان تأکید دارند که مسئولیت طراحی سامانه‌هایی با سازوکارهای محافظتی برعهده توسعه‌دهندگان است، اما شرکت‌های بزرگ تاکنون علاقه چندانی به اصلاح طراحی بر اساس استفاده کاربردی نشان نداده‌اند.
این تحقیق هنوز وارد فرآیند داوری علمی نشده اما به‌شدت بر لزوم تدوین استانداردهای اخلاقی و روان‌شناختی برای تولید و کاربرد هوش مصنوعی تأکید دارد.
