پایان اعتبار تاریخی قطعنامه ۲۲۳۱: پرونده هستهای ایران از دستورکار شورای امنیت خارج میشود
21042762 690
تهران، سازمان ملل – در یک تحول مهم دیپلماتیک، سفرای ایران، روسیه و چین در سازمان ملل متحد با ارسال نامهای مشترک به رئیس شورای امنیت و دبیرکل این سازمان، به صراحت بر پایان کامل و به موقع قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تاکید کردند. این سه قدرت جهانی تصریح کردهاند که بر اساس بند عملیاتی ۸ این قطعنامه، تمامی مفاد آن پس از تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۱۴۰۴) خاتمه یافته است. این رویداد، رسماً به معنای خروج موضوع برنامه هستهای ایران از دستورکار شورای امنیت سازمان ملل تلقی میشود و فصل جدیدی را در روابط بینالملل درباره برنامه هستهای ایران میگشاید.
تأکید سهجانبه بر اتمام قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت
نامه مشترک که توسط امیر سعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران، واسیلی نبنزیا، سفیر و نماینده دائم فدراسیون روسیه، و فو کونگ، سفیر و نماینده دائم جمهوری خلق چین امضا شده، در واقع پاسخی به نامه مشترک نمایندگان دائم فرانسه، آلمان و بریتانیا (تروئیکای اروپا) در تاریخ ۲۰ نوامبر ۲۰۲۵ (۲۹ آبان ۱۴۰۴) است. در این مکاتبه، به مواضع پیشین این سه کشور که در تاریخ ۲ سپتامبر ۲۰۲۵ (۱۱ شهریور ۱۴۰۴) نیز اعلام شده بود، اشاره شده و بر بیاعتباری هرگونه تلاش برای فعالسازی مکانیسم "اسنپبک" (بازگشت خودکار تحریمها) پس از تاریخ انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ تأکید گردیده است. این همگرایی دیپلماتیک نشاندهنده اراده جمعی این کشورها برای پاسداری از اعتبار قوانین بینالمللی و دیپلماسی چندجانبه در برابر اقدامات یکجانبهگرایانه است.
قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام: یکپارچگی حقوقی
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید، نه تنها توافق هستهای ایران (برجام) را تأیید کرد، بلکه چارچوب قانونی بینالمللی را برای لغو تدریجی تحریمها و عادیسازی موضوع هستهای ایران فراهم آورد. این قطعنامه، برجام را جزء جداییناپذیری از خود میداند و هرگونه تفسیر جداگانه از بندهای آن را ناممکن میسازد.
ریشههای بیاعتباری قطعنامه ۲۲۳۱: خروج آمریکا و بیعملی اروپا
سفرای ایران، روسیه و چین در نامهی خود به نکات کلیدی زیر اشاره کردهاند که به اعتقاد آنها، اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ و هرگونه تلاش برای اعمال مکانیسمهای آن را از بین برده است:
نقض پیمان توسط آمریکا: ایالات متحده آمریکا در ماه می ۲۰۱۸ (اردیبهشت ۱۳۹۷) با خروج یکجانبه از برجام، تعهدات خود را نقض کرد. بر اساس یک اصل پذیرفتهشده در حقوق بینالملل، که توسط دیوان بینالمللی دادگستری نیز تأیید شده است، طرفی که به تعهدات خود عمل نمیکند، نمیتواند به حقوقی که مدعی است از آن رابطه ناشی میشود، استناد کند.
همراهی تروئیکای اروپا با تحریمها: کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا و همچنین اتحادیه اروپا، نه تنها با تحریمهای غیرقانونی و تبعیضآمیز آمریکا علیه ایران همراهی کردند، بلکه برخلاف تعهدات خود در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، تدابیر محدودکننده جداگانهای را نیز وضع نمودند. این اقدامات، به ویژه در آستانه "روز گذار" در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ (۲۶ مهر ۱۴۰۲)، که قرار بود محدودیتهای خاصی برداشته شود، بهوضوح نادیده گرفتن تعهداتشان تلقی میشود.
ابطال تلاشهای "اسنپبک" از منظر حقوقی و شکلی
یکی از محورهای اصلی نامه مشترک، تأکید بر بیاعتباری تلاش تروئیکای اروپا برای فعالسازی مجدد سازوکار "اسنپبک" است. این کشورها استدلال کردهاند که:
ادعای تروئیکای اروپا مبنی بر طی شدن فرآیند مقرر در بند ۳۶ برجام نادرست است، چرا که کمیسیون مشترک برجام هرگز برای بررسی مکاتبات آنها در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۰ تشکیل نشد.
وجود "خلاءهای شکلی" مانع از فعال شدن صحیح سازوکار حلوفصل اختلافات گردیده و امکان بررسی موضوع در سطوح بالاتر دیپلماتیک را ناممکن ساخته است.
بنابراین، با توجه به عدم برآورده شدن الزامات بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام، مکاتبه وزرای خارجه اروپایی نمیتواند بهعنوان ابلاغیه قانونی برای شروع فرآیند اسنپبک ذیل بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تلقی شود و از نظر حقوقی و شکلی فاقد وجاهت است.
افق جدید پس از پایان قطعنامه ۲۲۳۱ و برنامه هستهای ایران
با پایان یافتن قطعنامه ۲۲۳۱، ایران، روسیه و چین بر این باورند که پرونده هستهای ایران باید به طور کامل از دستورکار شورای امنیت خارج شود. این تحول نه تنها به تقویت جایگاه و اقتدار شورای امنیت کمک میکند، بلکه اعتبار دیپلماسی چندجانبه را نیز ارتقا میبخشد.
این سه کشور همچنان بر تعهد خود به مشارکت دیپلماتیک سازنده با تمامی اعضای شورای امنیت تأکید دارند و آمادهاند تا از تلاشهای جمعی در راستای پاسداری از ماهیت صرفاً صلحآمیز برنامه هستهای ایران حمایت کنند. آنها در پایان نامه خود، از تمامی طرفهای ذیربط خواستهاند که:
به یافتن راهحل سیاسی مبتنی بر احترام متقابل، مشارکت و گفتوگوی دیپلماتیک پایبند باشند.
از اعمال تحریمهای یکجانبه، تهدید به زور، یا هرگونه اقدام دیگری که میتواند منجر به تشدید وضعیت شود، پرهیز نمایند.
در ایجاد فضایی مساعد و شرایط لازم برای پیشبرد تلاشهای دیپلماتیک مشارکت فعال داشته باشند.
مطالب مرتبط
- ۵۴ سال پیش در چنین روزی: بازپسگیری شکوهمند جزایر سهگانه ایران در خلیج فارس
- وزیر امور خارجه ترکیه و علی لاریجانی: بررسی راهبردی تحولات منطقهای و توسعه روابط دوجانبه در تهران
- رشد تقاضا برای تعمیر یخچال در شیراز؛ بررسی خدمات نمایندگیهای معتبر سامسونگ، الجی و اسنوا
- چایخانه مردمی ثامنالحجج در گوهران گشایش یافت؛ مرکزی نوین برای تعاملات فرهنگی و معنوی
نیما مهدوی، یکی از خبرنگاران پرتلاش و خوشفکر تیم خبری است که با نگاهی تازه به مسائل، به پوشش رویدادهای روز میپردازد. او با تخصص در حوزههای فرهنگی و هنری، همواره سعی دارد تا با گزارشهای جذاب و تحلیلهای خلاقانه، ابعاد پنهان یک خبر را به مخاطبان نشان دهد.
